काठमाडौँ । वैदेशिक रोजगारीमा हुँदा मृत्यु भएमा त्यसको विवरण गोप्य राखिन्छ । जो कोहीले मृतकको विवरण पाउँदैनन् । यतिसम्म कि मृतकको आफन्त तथा नातेदार बाहेक कसैलाई पनि शव कहिले नेपाल ल्याइँदैछ भन्ने जानकारी समेत दिइँदैन् । तर, वैदेशिक रोजगार बोर्डको सचिवालयबाट भने त्यो सूचना बाहिर पुग्ने गरेको देखियो ।
त्यसका लागि मेनपावर व्यवसायीदेखि गाउँ गाउँमा रहेका उनीहरूका दलालसम्म परिचालन हुने गरेका छन् । त्यस्तै बोर्डकै कर्मचारी समेत संलग्न देखिएका छन् । हालैका एक घटनाले ठगहरू पैसा भनेपछि कतिसम्म गिर्दा रहेछन् भन्ने प्रष्ट देखाएको छ ।
अपराध अनुसन्धान कार्यालयले वैदेशिक रोजगारीमा मृत्यु भएकाहरूले पाउने बीमामा समेत ठगी गर्ने गिरोहका ८ जनालाई पक्राउ गरेको थियो । त्यसपछि बोर्डले समेत बीमामा समेत ठगी हुने गरेको रहस्य पाएको थियो ।
त्यसका लागि विभागकै कम्प्युटर अपरेटर पशुपति अधिकारीको संलग्नता देखिएको थियो । उनले कम्प्युटरमा पहुँच पुर्याएर विदेशबाट कसको शव आउँदैछ ? कुन ठाउँको हो ? भन्ने लगायतका सूचना एजेन्टलाई दिने गरेका रहेछन् ।
उनको फोनबाट त्यस्तो खालको सूचना ट्रान्सफर भएको पाइएको हो । बोर्डका कार्यकारी निर्देशक डा. द्वारिका उप्रेतीले यसरी बीमाको रकममा पनि ठगी भएको आफूले पहिलो पटक सुनेको बताए ।
पक्राउ परेका अधिकारी यसअघि वैदेशिक रोजगार विभागमा थिए । विभागबाट करिब एक महिना अगाडि मात्रै बोर्डमा सरुवा भएका थिए । छोटो समयमा नै उनले दलालहरूसँग सम्बन्ध स्थापित नगरेको भई विगतको सम्बन्धको आधारमा यस्तो गरेको देखिएको उनको भनाई छ ।
विभागमा पनि केही समय निलम्बनमा परेका थिए । उनले दलालहरूलाई शव आउन लागेको बारे सूचना दिएपछि दलालहरूले मृतकका आफन्तलाई पछ्याउन पुगे ।
उनीहरूले बोर्ड र बीमाबाट केही पनि नपाउने तर, आफूले केही आर्थिक सहयोग मिलाईदिने भन्दै प्रलोभनमा पार्ने देखिएको कार्यकारी निर्देशक उप्रेतीको भनाई छ ।
कसरी पाउँछन् पीडितले राहत ?
अहिले ७५३ वटै पालिकामा रोजगार संयोजक छन् । ती सबै रोजगार संयोजकमार्फत नै बोर्डबाट प्रदान गरिने सेवा सुविधा त्यस पालिकाभित्रका लाभग्राहीले पाउँछन् ।
बोर्डले मूलतः राहत, उद्धार र कल्याणसँग सम्बन्धित कार्य गर्दै आएको उनको भनाई छ ।
बोर्डबाट पाउने राहतमा कोही पनि बिचौलियाको प्रवेश नहोस् तथा कोही पनि नठगिउन् भनेर सचेतना मूलक कार्यक्रम गर्दै आएको उनको भनाई छ । त्यति गर्दा पनि ठगिने तथा बिचौलियाहरूको प्रवेश हुने क्रम रोकिएको छैन ।
दलालहरूले मेनपावर व्यवसायी मार्फत पीडित नेपाल आउन लागेको सूचना पाउँछन् । त्यही आधारमा दलालहरू पीडितलाई लुट्ने योजनामा अघि बढ्ने गरेको देखिन्छ ।
‘शव नेपाल आउन लागेको सूचना गाउँ गाउँमा रहेका मेनपावरको बिचौलियाहरूले पाउँछन् । अनि उनीहरूले सबै डकुमेन्ट बनाइदिने भन्दै पछ्याउँछन्,’ उनले भने ।
कुन मान्छे आयो वा कसको शव ल्याइयो भन्ने कुरा त जुन मेनपावर कम्पनीबाट गएको हुन्, त्यो मेनपावरलाई स्वाभाविक रूपमा थाहा हुन्छ । त्यहीबाट उनीले एजेन्टहरूलाई जानकारी गराउँछन् । र एजेन्टहरूले पीडितलाई पछ्याउँछन् ।
‘पछ्याउने क्रममा दलालहरूले यो तपाईंले पाउने रकम त होइन, हामी बोर्डमा पनि भनिदिन्छौँ । अनि बीमा पनि भनिदिन्छौँ भन्ने रहेछन् ।’ उप्रेतीले भने । भन्छन् ।
वैदेशिक रोजगारीको क्रममा मृत्यु भएको खण्डमा बोर्डबाट ७ लाख रुपैयाँ राहत स्वरूप पाइन्छ । त्यस्तै १४ लाख रुपैयाँ बीमा बापत पाउने गरेका छन् । तर, बिचौलियाहरूले एक पैसा पनि नपाउने र आफूले केही राहत उपलब्ध गराइदिने भन्दै प्रलोभनमा पार्ने गरेका छन् । त्यही आधारमा दलालहरूले नै सबै डोकुमेन्ट बनाउने र बोर्ड तथा बीमा पेस गर्ने गरेको उनको भनाई छ ।
यो समस्या स्थानीय तहमार्फत आउनेको हकमा भन्दा पनि जसले केही जानेको छैन, जो स्थानीय तहमार्फत बुझेर आउँदैनन् उनीहरूमा देखिने गरेको छ ।
एक जना दलालले सबै कुरा मिलाएपछि मृतकको परिवारको हातमा जम्मा २ लाख रुपैयाँ मात्र थमाइदिएका थिए । बाँकी ५ लाख रुपैयाँ उनी आफैले खाएको पाइएको थियो ।
त्यस्तै सुर्खेतमा एक जना महिलाका श्रीमानको मृत्यु भयो । त्यसबापत बोर्डबाट पाउने ७ लाख रुपैयाँमध्ये मृतककी श्रीमतीलाई ३ लाख रुपैयाँ दिए । र बाँकी ४ लाख रुपैयाँ आफूले खाइदिएछन् ।
अहिले पक्राउ परेकाहरू मध्ये १ जनाले बोर्ड र बीमाबाट पैसा दिलाइदिने भनेर सबै कागजात आफूसँग राखेका रहेछन् ।
प्रहरीमा हप्ता दिन अगाडि एउटा उजुरी परेको थियो । त्यही आधारमा प्रहरीले अनुसन्धान गर्दै गर्दा बोर्डका नासु अधिकारीसँग कनेक्सन रहेको पत्ता लागेको थियो ।
त्यही पक्राउ पर्ने गिरोहमा रहेका एक जनाले एक जना मृतककी श्रीमतीबाट सबै डकुमेन्ट लिएका थिए ।
‘श्रीमानको मृत्यु भएको थियो । श्रीमती पनि वैदेशिक रोजगारीमा नै थिइन् । कामकाजको लागि मात्र आएकी रहेछिन् । उनले दलाललाई दिएको सबै डकुमेन्ट मागेकी रहेछिन् । त्यही दिन दलाल समातिएका थिए । दलाल समातिएपछि तैँले सूचना दिएर पक्राउ परेको धम्की आइरहेको भन्दै बोर्डमा पुग्नुभएको थियो । हामीले प्रहरीकोमा जानु भनेर पठाएका छौँ,’ उप्रेतीले भने ।
बोर्डले यस्तो खालको ठगी नहोस् भनेर विभिन्न खालका डकुमेन्टहरू माग्ने गरेको छ । शव ल्याउने हकमा भने जोसुकैले पनि निवेदन दिन सक्नेछन् । त्यसका लागि छिमेकी वा कोही नजिककाले पनि निवेदन दिन सक्छन् ।
बोर्डबाट पाउने राहतको हकमा भने नाता प्रमाणीकरणको प्रतिलिपि लगायतका अन्य कागजात पेस गर्नुपर्ने उनको भनाई छ ।
‘हाम्रोमा शव ल्याउने भनेर निवेदन दिन्छन् । त्यो निवेदनको नाता प्रमाणीकरण खोजिँदैन । त्यो छिमेकीले नि दिन सक्छ । अरू कोहीले पनि दिन सक्छन् । तर, बोर्डबाट पाउने सुविधाको हकमा भने नाता प्रमाणित लगायतका विभिन्न डकुमेन्ट पुरा नभई पाउँदैनन् ।’ उनले भने ।
बोर्डबाट पाउने सुविधा मात्र नभएर बिचौलियाहरूले बीमावापत पाउने रकम पनि ठगी गर्ने गरेका छन् । दलालहरूले मात्र नभएर बीमा कम्पनीले समेत अनेकन् बहाना बनाउने गरेको पाइएको छ ।
१४ लाख रुपैयाँ पाउँदा बीमा कम्पनीवालाले १ लाख रुपैयाँको बीमा गर्नुपर्छ, भनेर बाध्य पार्ने गरेका छन् । उनीहरूले रिइन्सुरेन्स नगरेको खण्डमा उक्त पैसा नपाउने बताउँदै पीडितहरूलाई बाध्य पार्ने गरेको पाइएको हो । यस विषयमा बीमा कम्पनीवालाहरूसँग समेत छलफल गरिने कार्यकारी निर्देशक उप्रेतीको भनाई छ । रातोपाटीबाट
